Trong canh tác sầu riêng, sự phát triển cân đối và bền vững của cây phụ thuộc trực tiếp vào mối tương quan giữa bộ rễ và cơi đọt. Bộ rễ có khỏe mạnh mới nuôi được cơi đọt, ngược lại cơi đọt phát triển tốt sẽ tạo nguồn năng lượng và chất hữu cơ để nuôi dưỡng lại bộ rễ. Hiểu rõ mối quan hệ này giúp nhà vườn có thêm giải pháp chăm sóc tối ưu, nhất là trong bối cảnh thâm canh, năng suất cao và yêu cầu chất lượng trái nghiêm ngặt cho xuất khẩu như hiện nay.

1.      Vai trò của bộ rễ trong chu kỳ sinh trưởng

• Hấp thu nước và dinh dưỡng: Rễ tơ là nơi hút khoáng, cung cấp dưỡng chất trực tiếp cho sự ra đọt, phân hóa mầm hoa và nuôi trái.
• Ổn định cây: Rễ khỏe giúp cây chống chịu mưa gió, hạn, ngập úng.
• Trao đổi sinh lý: Rễ tiết ra enzym và hormone (auxin, cytokinin) ảnh hưởng trực tiếp đến sự khởi phát và đồng loạt của cơi đọt.

Lưu ý: Rễ sầu riêng rất mẫn cảm, dễ tổn thương khi xới xáo, ngập úng hay khô hạn kéo dài dễ dẫn đến cơi đọt ra không đều hoặc bị cháy, cụt.

2.      Vai trò của cơi đọt đối với bộ rễ

• Quang hợp và cung cấp chất đồng hóa: Lá non khi già hóa cung cấp đường, amino acid và năng lượng cho bộ rễ.
• Điều tiết dinh dưỡng ngược lại cho rễ: Cơi đọt khỏe giúp bộ rễ tiếp tục sinh trưởng, tạo vòng tuần hoàn Rễ – Đọt – Hoa – Trái – Rễ.
• Chỉ thị sinh trưởng: Quan sát màu sắc, độ đồng đều và sức bật của cơi đọt giúp đánh giá sức khỏe rễ.

3.      Mối tương quan rễ – đọt

Rễ – Đọt:

• Rễ khỏe mạnh => Hấp thu dinh dưỡng tốt => Cơi đọt ra đồng loạt, lá dày, bóng, màu xanh ổn định.
• Rễ suy yếu => Cơi đọt thưa, nhỏ, dễ cháy lá non, cây suy.

Đọt – Rễ:

• Cơi đọt khỏe mạnh => Quang hợp tốt => Tích lũy nhiều năng lượng cho rễ tái sinh.
• Cơi đọt yếu kém => Bộ rễ ít năng lượng để phát triển, dễ thoái hóa, nghẹt rễ.

Có thể khẳng định, bộ rễ và cơi đọt có mối quan hệ mật thiết với nhau, bộ rễ có khỏe mạnh thì cơi đọt mới khỏe mạnh và ngược lại.

Do đó, khi muốn phục hồi cây – tạo cơi đọt mới thì điều cần thiết phải làm trước chính là kích rễ và dưỡng rễ, sau đó mới tiến hành kích đọt và nuôi đọt.

4.      Các yếu tố ảnh hưởng đến mối quan hệ Rễ – Đọt

• Đất và môi trường: thoát nước kém => ngập úng rễ => mất cân đối cơi đọt.
• Thời tiết: mưa nhiều => rễ khó hô hấp => cơi đọt bị ngắn, nhỏ; nắng nóng => rễ mất nước => cháy cơi đọt.
• Dinh dưỡng: thừa hoặc thiếu dinh dưỡng đa, trung, vi lượng => rễ và đọt đều bị rối loạn.
• Canh tác: xới đất sâu, bón phân tập trung, dùng thuốc BVTV quá liều => hư rễ, rối loạn sinh trưởng.

5.      Giải pháp dinh dưỡng

Quản lý bộ rễ:

• Xới đất – rửa vườn: tránh làm đứt rễ, làm lúc trời mát hoặc mưa
• Bón hữu cơ: bón phân được hoai mục kỹ để tăng mùn, cải tạo đất, giúp rễ hô hấp.
• Kích rễ: sử dụng humic, đạm cá, fulvic, amino acid và các sản phẩm chứa lân dễ tiêu, trung vi lượng để rễ phát triển tơ mới.

Quản lý cơi đọt:

• Đạm + Lân dạng dễ tiêu: nuôi mầm lá, kéo cơi đồng loạt.
• Canxi, Bo, Kẽm: giúp lá dày, bóng, ít sâu bệnh và bung cơi đều.
• Bổ sung qua lá: amino acid, rong biển, trung vi lượng: kích thích phân chia tế bào, tăng diệp lục, giúp cơi đọt vươn mạnh và đồng đều, tăng đề kháng.

Chúc quý bà con thành công!